هیچ هنرمندی به انداز ه او جهانی نیست
مجموعا چند نویسنده را در تاریخ سراسر کش ورهای جهان می‌توان یافت که تشییع جنازه آنها با حضور صدها هزار نفر از مردم برگزار شده باشد؟ نویسنده "گوژ پشت نتردام" چنین منزلتی نزد خوانندگان آثار خود داشت و آثار او 130 سال پس از مرگش هنوز به زبان‌های مختلف دنیا ترجمه می‌شوند.
ویکتور هوگو نویسنده بزرگ فرانسوی 212 سال پیش در چنین روزهایی متولد شد، 83 سال عمر کرد واگر همه نوشته‌هایش را به همه روزهای عمرش تقسیم کنیم، درخواهیم یافت که او در هر روز عمر خود یکصد سطر نثر و بیست سطر نظم نوشته است.
"گوژپشت نتردام" و "بینوایان" جهانی‌ترین آثار هوگو هستند که اندوه و بینوایی را شایسته انسان‌ها نمی‌دانست و مبلغ و مروج ساده‌زیستی و شادمانی بود، زیرا عمیقاً باور داشت که مردم‌دوستی و مهرورزی انسان را به خدا نزدیک می‌کند.
هوگو، بزرگ‌ترین شاعر طول تاریخ فرانسه و در عرصه داستان‌نویسی و درام‌نویسی بنیانگذار مکتب رومانتیسم است و اندیشه‌های سیاسی و هنری دوران پس از رنسانس به وضوح در آثار وی بازتاب یافته‌‌اند.
اولین قصه بلند هوگو "بوگ جارگال" نام داشت که در بیست سالگی وی منتشر شد. سال بعد باانتشار کتاب "نوتردام دوپاری" یا "گوژ پشت نتردام"که دومین اثر مهم او پس از بینوایان است به شهرت فراگیر نایل شد و شش سال بعد درام معروف " کرامول" را نوشت.
مقدمه‌ای که هوگو بر درام "کرامول" نوشته است اهمیتی هموزن خود کتاب دارد زیرا در این مقدمه در واقع مرام‌نامه مکتب رومانتیسم ارائه شده و همین مقدمه به عنوان نشانه استقلال مکتب رومانتیسم شناخته شده است.
هوگو در این مقدمه می‌نویسد:
"بشر در طول حیات خود،پیوسته یک نوع تمدن و یک نوع جامعه نداشته است. بشریت مانند هر یک از افراد خود، بزرگ شده، بالیده، به بلوغ رسیده و آن گاه به پیری پرعظمت خود رسیده است." آنگاه با مرور ادوار مختف ادبی آغاز عصر رومانتیسم را به عنوان مرحله جدیدی از تاریخ بشری اعلام می‌کند و به تبیین عناصر و نشانه‌های آن می‌پردازد.
به دنبال انتشار "کرامول" و مقدمه آن، در طول چهارده سال هوگو در اوج محبوبیت خود چندین مقاله، سه رمان و پنج مجموعه شعر و نمایشنامه منتشر کرد اما این دوره درخشان، به ناگاه با مرگ دختر هوگو و شکست نمایشنامه منظوم او در سا ل1943 دچار وقفه جدی شد.
کمی بعد،هوگو، شاهکار انسان‌‌دوستانه خود بینوایان را نوشت و منتشر کرد و با وقوع انقلاب فرانسه به نمایندگی مردم در مجلس برگزیده شد.
سپس در حالی که مدت‌ها به عنوان حامی ناپلئون بناپارت شناخته می‌شد، به دنبال ارائه قانون اساسی ضد پارلمانی ناپلئون، به مخالف جدی وی تبدیل شد و او را "خائن فرانسه" نامید.
پس از کودتای 1851، ناچار به شهر بروکسل گریخت و 19 سال در تبعید خود خواسته به سر برد. آنگاه در سال 1871 به مجلس ملی فرانسه راه یافت و مدتی بعد با کناره‌گیری از فعالیت‌های سیاسی به تالیف آثار جدید ادبی خود پرداخت.
در هفتاد و پنج سالگی، کتاب "هنر پدربزرگ بودن" را نوشت و در فوریه 1881 به مناسبت ورود به 80 سالگی، مراسم باشکوهی برای او برگزار شد که تا به حال کمتر برای یک شاعر و نویسنده در حیات وی برگزار شده است.
مردم فرانسه که در سال 1875 هنگام بازگشت هوگو از تبعید او را قهرمان ملی نامیده بودند، هنگام مرگ وی در 83 سالگی نیز برایش عزای ملی بر پا کردند وحضور دو میلیون نفر در تشییع جنازه وی به عنوان حادثه مهمی در تاریخ معاصر فرانسه - و سراسر اروپا - ثبت شد.
از جمله مجموعه‌های شعر هوگو می‌توان به اغانی جدید، اغانی و قصاید، شرقی‌ها، برگ‌های خزان، صداهای درونی، نغمات شفق، پرتوها و سایه‌ها، کیفرها، افسانه قرون، سال مخوف، عاقبت شیطان،مکتوبات جنگ و دسته گل آخر اشاره کرد.
همچنین در میان نمایشنامه‌های هوگو، تاتر در هوای آزاد، شاه تفریح می‌کند و کرامول از همه معروف‌تر هستند و رمان‌های معروف وی عبارتند از بینوایان، کارگران دریا، مردی که می‌خندد، نود و سه، نتردام دو پاری یا "گوژپشت نتردام"، آخرین روز یک محکوم، کلود گدا، بوگزار گال و هان دیسلند.
تاکنون 15 فیلم سینمایی بر اساس رمان بینوایان، 5 فیلم سینمایی بر اساس گوژپشت نتردام، 3 فیلم بر اساس مردی که می‌خندد و فیلم‌های دیگری بر اساس رمان‌های نود و سه، ری بلاس و کارگران دریا ساخته شده‌اند که هر یک در شمار موفق‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما در طول یکصد و ده سال گذشته بوده‌اند.
نظر کارشناسانه رهبر انقلاب درباره هوگو به عنوان یک هنرمند برخوردار از حکمت نیز خواندنی است. ایشان درباره رمان بینوایان گفته‌اند:
"به نظر من، بینوایان ویکتورهوگو برترین رمانی است که در طول تاریخ نوشته شده است. من همه رمان‌های طول تاریخ را نخوانده‌ام. شکی در این نیست. اما مقدار زیادی رمان خواندهام که مربوط به حوادث قرن‌های گوناگون است.بعضی رمان‌های خیلی قدیمی را هم خواندهام. مثلا کمدی الهی را خواندهام.امیر ارسلان را خواندهام. هزار و یک شب را هم خواندهام. وقتی نگاه می‌کنم به این رمانی که ویکتور هوگو نوشته،می‌بینم این چیزی است که اصلا امکان ندارد هیچکس بتواند بهتر از این بنویسد یا نوشته باشد و معروف نباشد و مثل منی که در عالم رمان بوده‌ام، آن را ندیده باشم یا اسمش را نشنیده باشم... من می‌گویم بینوایان یک معجزه است در عالم رمان‌نویسی... در عالم کتاب نویسی... واقعا یک معجزه است... زمانی که جوان‌ها زیاد دور و بر من می‌آمدند قبل از انقلاب، بارها این را گفته‌ام که بروید یک دور حتما بینوایان را بخوانید...
این بینوایان کتاب جامعه‌شناسی است. کتاب تاریخی است. کتاب انتقادی است. کتاب الهی است. کتاب محبت و عشق و عاطفه است"
روایت واپسین روزهای حیات پیامبر اکرم(ص) عنوان و موضوع یکی از آثار ویکتورهوگوست که بهار امسال ترجمه فارسی آن به همت انتشارات باغ آبی منتشر شده است.
در بخشی از این اثر که به صورت شعری بلند تالیف شده می‌خوانیم:
" شب هنگام
فرشته مرگ
بر درگاه خانه آمد
و اجازه ورود خواست
پیامبر رخصت داد
پیک خدا که داخل شدحاضران دیدند که برقی شگفت
در نگاه پیامبر درخشیدن گرفت
همانند نوری که روز میلاد، در چشمانش داشت..."
اکنون فرازی از سخنرانی مهم ویکتورهوگو در مجمع قانونگذاری فرانسه به تاریخ پانزدهم ژانویه 1850:
برای پی ریزی جامعه‌ای بکوشیم که در آن بلای ویرانگری به نام گرسنگی جایی نداشته باشد.
شما قانون‌گذاران، از من بشنوید که فقر،آفت یک طبقه نیست، بلای همه جامعه است.
رنج فقر تنها رنج یک فقیر نیست،ویرانی یک اجتماع است.
احتضار طولانی فقیر است که مرگ حاد توانگر را به دنبال می‌آورد.
فقر بدترین دشمن نظم و قانون است.
فقر نیز همانند جهل، شبی تاریک است که الزاما باید سپیده‌ای در پی داشته باشد.
دیدگاه شاعران و نویسندگان بزرگ درباره ویکتورهوگو:
شارل بودلر: او با استعدادترین فرد برای بیان روزهای زندگی به زبان شعر است. هیچ هنرمندی به اندازه او جهانی نیست.
لامارتین: هوگو، در بینوایان، جامعه را همچون نامادری بدجنسی در چشم فقیران نشان می‌دهد که باید از او بیزار بود و خدا را جایگزینش کرد.
آرتور رمبو: بینوایان،یک شعر واقعی است.
امیل زولا: زبان انسان،هرگز بلاغتی چنین زنده و سرشار از شیفتگی نداشته است.
آندره ژید: هوگو.... افسوس!
پل والری: برای درک واقعیت ادبیات قرن نوزدهم، کافی است بدانیم تمام شاعران آن زمان برای نزدیک شدن به عظمت هوگو، باید چه آثاری خلق می‌کردند.
* ویکتورهوگو: فقر، بدترین دشمن نظم و قانون است.
* رهبر انقلاب: بروید یک دور حتما،بینوایان را بخوانید.
* هوگو در طول عمر 83 ساله خود به طور متوسط هر روز یکصد سطر نثر و بیست سطر شعر نوشته است.
* تاکنون پانزده فیلم موفق سینمایی توسط کارگردانان مطرح جهان بر اساس رمان بینوانان ساخته شده است.
منبع: روزنامه جمهوری اسلامی هفتم اسفند1392 به قلم سید فتح الله صدری زاده
